Her yıl 25 Aralık günü kutlanan Noel, Hristiyan olsun ya da olmasın, dünyanın her yerinden, her kültürden insan tarafından kutlanan, dini bayramdan ziyade ailelerin ve arkadaşların bir araya gelip, birlikte yemek yiyip, birbirlerine hediye verdikleri bir kutlama günü haline geldi. Ama Noel’in gerçek anlamı ne? Noel nedir? Ne zaman ve neden kutlanır? Nasıl ortaya çıktı? Noel’in Pagan ritüelleriyle ilgisi ne? Hepsini bu yazıda bulabilirsiniz!
Noel Nedir?
Noel, Hristiyanların Tanrı’nın oğlu olduğuna inandığı İsa Mesih’in doğumgününü anmak amacıyla her sene 25 Aralık’ta kutlanan bayramdır. Bu bayramda yalnızca İsa’nın doğumu değil, doğumu esnasında gerçekleşen meleklerin çobanlara görünmesi ve yeni doğan kralı ziyaret etmeleri gerektiğini söylemeleri gibi olaylar da kutlanır.
İnanışa göre Meryem bir melek tarafından ziyarat edilir ve ertesi gün İsa adında bir bebek doğuracağı haberini alır. Meryem ve nişanlısı Yusuf o esnada bir nüfus sayımına katılmak için Filistin’in Beytüllahim şehrinde bulunmaktadır. Meryem ve Yusuf Beytüllahim’e vardıklarında han, nüfus sayımı için gelen insanlarla doluydu. Hancı Meryem ve Yusuf’un hayvanlar için ahır olarak kullanılan evinin altındaki mağarada kalmalarına izin verdi. Meryem İsa’yı burada doğurdu.
İsa doğduğu gün bir yıldızı takip ederek İsa’yı ziyaret etmek ve ona tapınmak için yola çıkan 3 bilge adam (kral olarak da geçer) 6 Ocak’ta Beytüllahim’e vardı. Bu bilge adamlar İsa’ya altın, tütsü ve mür hediye etti. Bir melekse fakir çobanlara doğuma tanıklık edebilmeleri için eşlik etti. Bu olaylar İsa’nın zengin, fakir her geçmişten insan için gönderildiği anlamlarını taşır.
Bu 3 bilge adamın İsa’nın bulunduğu mağaraya vardığı tarih olan 6 Ocak ise Efipani dini bayramı olarak kutlanır. Bu tarih, Katolik mezhebine bağlı Hristiyanlar tarafından 3 kralın ziyaretine atıfta bulunmak amacıyla Efipani adıyla kutlanırken, hala Jülyen takvimini kullanan doğudaki Ortodoks Hristiyanlar tarafından Theofani adıyla İsa’nın doğduğu gün olarak kutlanmaktadır. (Ermenistan, Rusya gibi)
Aslında Katolik Kilisesi Noel’i Hristiyanlığın en önemli bayramı olarak görmez. İsa’nın doğduğu güne değil, hayatı boyunca yaptıklarına odaklanılmasını ister daha çok. Hatta ne İncil ne de başka bir tarihsel kaynak İsa’nın doğduğu günü kesin olarak söylemiyor. Kilise bu sebeple başlangıçta birbirinden farklı tarihleri İsa’nın doğum günü kabul etmiş. Hatta uzun bir süre 6 Ocak olarak kabul edilmiş.
Ancak sonunda 25 Aralık’ta karar kılmıştır. Peki neden 25 Aralık? Bu günü diğer tarihler arasından seçilmeye değer gören özellik ne?
Noel Neden 25 Aralık’ta Kutlanır?
Aslına bakacak olursanız Noel’in kökenleri Pagan ritüellerine dayanır. Eski Julian takvimine göre kış gündönümü 25 Aralık’a denk geliyordu. Bu tarihten itibaren günlerin uzayıp, gecelerin ise kısalıyor olması, güneşin karanlığa bir üstünlüğü olarak kabul edildiğiden güneşe tapınmak için mükemmel bir zamandı. İnsanlar kışın hayvanlarını beslemek zorunda olmamak için onları öldürürdü. Sonbahardan bu yana mayalanan içkileri de artık içime hazır hale geldiğinden kışın bu zamanı et yiyip, içki içerek kutlama yapmak için mükemmel bir zamandı.
Kış gündönümü bir çok farklı ülkeden insan tarafından kışın en kötü zamanının atlatıldığı ve artık güneşi daha çok görebilecek olmaları sebebiyle kutlanıyormuş eskiden.
Yukarıda belirttiğim gibi İsa’nın doğum günü en son Julian takvimindeki 6 Ocak olarak belirlenmişti ve bu zamana kadar İsa’nın doğum gününü kutlamak istemeyen, Paskalya bayramını Hristiyanlığın ana bayramı kabul eden Katolik Kilisesi İsa’nın doğum gününü kutlamaya karar vermiş. Peki 6 Ocak olarak belirlenen İsa’nın doğum günü hangi gün kutlanmaya karar verilmiş dersiniz? Tabii ki de 25 Aralık.
Papa 1. Julius Hristiyanların İsa’nın doğum gününün 25 Aralık’ta kutlanacağını salık vermiş. Peki neden? Aslında bunun hala kesin olarak cevabı verilmiş değil. Ancak çoğunluk kış gündönümü sebebiyle Paganlar tarafından hali hazırda kutlanan 25 Aralık tarihinin, dünyanın dört bir yanındaki Hristiyanlar tarafından da kucaklanma olasılığını arttırmak için seçildiği görüşünde. Kısacası bir gelenek diğer bir gelenek ile değiştirilmiş..
Yahudilerin ışık bayramı olan Hanuka,İbrani takvimine göre Kislev’in (resmi yılın 3. ayının) 25. gününe denk gelir ve 8 gece boyunca sürer. Bu tarih Gregoryen takvimine göre Aralık’ın ortalarına tekabül eder. İsa da bir Yahudi olduğuna göre, bu, kilisenin Noel Tarihini 25 Aralık olarak seçmesine yardımcı olan başka bir sebep olabilir.
Noel’in resmi olarak ”Noel olarak” kutlanması 4. yüzyıla tekabül ediyor. 5. yüzyıla gelindiğinde ise ilk olarak Mısır’a, oradan da tüm dünyaya yayıldı ve Noel tam da 1. Julius’ın tahmin ettiği gibi Pagan şenliklerinin yerini aldı. Gregoryen takvim tanıtıldıktan sonra ise kış gündönümü 21 Aralık’a kadar düştü. Ancak Noel kutlamaları 25 Aralık olarak yapılmaya devam etti.
Noel’in Anlamı Nedir?
Noel; doğuş bayramı, kutsal doğuş ya da milat yortusu olarak da bilinir. Noel sözcüğünün kökeni Latince Natalis yani doğum kelimesidir. Türkçeye Fransızca Noël sözcüğünden geçmiştir. İtalyanca da Natale (birth) , Almanca da Weihnachten (kutsal geceler),İngilizcede ise Christmas (Mesih ayini)olarak bilinir.
Noel Babayı Kim Buldu?
Noel baba efsanesi, milattan sonra 280 civarında günümüz Türkiye’sindeki Antalya’da, zamanın antik Likya’sının Mira kenti yakınlarındaki Patara’da doğmuş olan St. Nicolas adlı bir rahibe dayanmaktadır. Aziz Nicolas tüm kırsal bölgeleri gezdi,yoksullara ve hastalara yardım etti ve tüm servetini onlara harcadı. Çocukların ve denizcilerin koruyucusu olarak tanındı.
DAHA FAZLA OKU: Noel Baba Kimdir?
Noel Ağacının Anlamı Nedir?
Yaprakları dökülmeyen çam ağaçları geleneksel olarak Paganlar tarafından kış gündönümlerinde evlerini süslemek ve gelecek baharı düşünmek için kullanılmış. Çam ağaçlarının ne zaman Noel için kullanıldığına dair ise kesin bir bilgi yok. Ancak ilk olarak 1000 yıl önce Kuzey Avrupa’da kullanılmış olacağı düşünülüyor. Estonya ilk ağacın Talin’de, Letonya ise Riga’a kullanıldığını savunuyor. Hatta Riga’da şehir meydanında sekiz dilde “1510 yılında Riga’da İlk Yılbaşı Ağacı” yazan bir levha var.
Almanya’da ilk Noel Ağaçları, zencefilli kurabiye ve altın renkle kaplı elmalar gibi yenilebilir şeylerle süslendi. Daha sonra camcılar bugün kullanılan bazı süslemelere benzer özel küçük süslemeler yaptılar. İlk önce, ağacın tepesine Bebek İsa figürü kondu. Daha sonra, çobanlara İsa’yı anlatan bir meleğe ya da Bilge Adamların gördüğü gibi bir yıldıza dönüştü ve zamanla bugünkü halini aldı.
Noel’de Neden Noel Kurabiyesi Yapılır?
Birçok Noel geleneği gibi Noel kurabiyeleri de seneler öncesinin kış gündönümü ritüellerinden gelmiş günümüze kadar. 10. ve 11. yüzyılda, kış gündönümü festivalleri Norveç’ten Afrika’ya, İrlanda’ya, Hindistan’a kadar tüm dünyada kutlanıyordu. Tipik olarak mevsimlerin değiştiğini kabul etmenin bir yolu olarak kutlanan eski ritüellerin çoğu yiyeceklerin etrafında dönüyordu.
Doğu ile batı arasındaki keşif ve ticaret yollarının gelişiyle birlikte baharatlar ve meyveler mutfaklara doğru yol almaya başladı. Muskat, tarçın, karabiber, kayısı ve hurma gibi meyvelerle tanışıldı. Bu yeni malzemelerle tatlandırılan tatlılarsa popüler olmaya başladı. Ancak aileler bu tür ikramları yalnızca en önemli tatillerde karşılayabiliyordu, bu sebeple maddi durumu iyi olmayan insanlar, Noel sezonunda hediye paylaşmanın bir yolu olarak kurabiye ve tatlılar yapmaya başladı.
En popüler Noel kurabiyelerini şu şekilde sıralayabiliriz;
- Şeker kurabiyeleri
- Şekerli tarçınlı kurabiyeler
- Tereyağlı kurabiyeler
- Zencefilli kurabiye adam
- Pizzelle kurabiyeler
- Linz turtası
- Thumbprint kurabiyeleri
Noel Kurabiyesi tarifi için sizi buraya alalım!
Dünyada Noel Kutlamaları
Her ülkede Noel birbirinden farklı şekillerde kutlanıyor. Ancak genel olarak Noel günü öğle yemeği vakti tüm aile bir araya gelir, bir ziyafet sofrasının başında toplanılır ve akşam geç saatlere kadar sofradan kalkılmaz. Noel ağaçları süslenir ve ağacın altına paketlenmiş hediyeler konur.
DAHA FAZLA OKU: Dünya’daki Birbirinden Değişik Noel Kutlamaları
Noel’in Ertesi Günü (Boxing Day)
Boxing Day 26 Aralık’ta gerçekleşir ve yalnızca Kanada, Avustralya, Güney Afrika, Yeni Zelanda gibi Birleşik Krallık ile bağlantılı olan ülkeler ile bazı Avrupa ülkeleri olmak üzere birkaç ülkede kutlanır. Boxing Day, Orta Çağdan itibaren, kiliselerdeki sadaka kutularının açılarak içindekilerin fakir insanlara dağıtılabildiği gündü. Bazı kiliseler hala bu kutuları Noel’in Ertesi Günü’nde açıyor.
Aynı zamanda, zengin toprak sahiplerinin topraklarında çalışan ve yaşayanlara kutulara konmuş ”hediyeler” (genellikle ana Noel bayramından kalan yiyecekler!) vereceği gündü. Daha sonra hizmetçilerin Noel iznini Boxing Day’de kullanmaları geleneksel hale geldi.
Boxing day günümüzde Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda gibi ülkelerde resmi tatildir bu güne özel futbol maçları ve at yarışları düzenlenir.
Diğer Gelenekler ile ilgili yazılara buradan ulaşabilirsiniz.
